Sao Đêm

Nhạc Việt Nam, tuy giàu có, nhưng hầu như chỉ quanh quẩn đề tài yêu đương, quê hương, và thân phận. Nhạc phẩm Sao Đêm là một ngoại lệ.
Thời trước 75, tôi biết đến Sao Đêm của Lê Trọng Nguyễn qua phiên bản của Thái Thanh, như một bản tình ca có nhiều câu văn cắc cớ. Nhưng vẫn là một bản tình ca, và mang nặng chất jazz. Mãi đến khi tôi nghe Quỳnh Giao hát trong một cuốn cassette thâu tại gia vào khoảng năm 79 hay 80, tôi mới biết là có một lời khác. Và theo tôi, đây mới là lời chính hoặc nguyên thủy, và vì một lý do gì đó, tôi đoán là bị kiểm duyệt dưới thời Việt Nam Cộng Hòa, nên lời ca thứ nhì xuất hiện.
Bản nhạc này được LTN viết vào năm 1963, ghi lại kinh nghiệm, cảm giác, hay ảo giác của một kẻ say ma túy. Và vì thế, những hình ảnh hổn độn và rất trừu tượng xuất hiện trong ca khúc, tạo cho người nghe những xúc cảm quái dị và mơ hồ, một ấn tượng mà ta khó nắm bắt. Có lẽ đây là một nhạc phẩm impressionistic, đi trước thời của nó (tại Việt Nam), và vì thế đã bị phai mờ trong hoàn cảnh đất nước cũng như những thời thượng của giới nghe nhạc lúc bấy giờ.
Trong Sao Đêm có câu: hằng đêm gối sách, mơ trăng sao… đã làm tôi tự nghi vấn, hút á phiện thì việc gì mà gối đầu trên… sách? Mà nếu “sách” là cuốn sách, thì tác giả muốn nói gì ở đây? Và tôi lại phân vân, không biết câu này có liên hệ gì với hai chữ “hút sách”? Mà “hút”, thì ai cũng hiểu. Vậy thì “sách” là gì? Tôi loáng thoáng nhớ có lần đọc đâu đó về tứ đổ tường (rượu chè, cờ bạc, trai gái, hút sách) thì bài viết đã nói, nếu tôi không nhớ lầm, là chữ sách dùng để chỉ phần xót lại của á phiện, mà chỉ những dân nghiện ngập mới dùng đến những khi hết tiền mua thuốc mới. Nhưng tôi không thể nào nhớ nỗi mình đã đọc điều này ở đâu, nên không thể nào kiểm chứng được. Viện đến anh Ngu Yên giúp, thì anh gửi ngay cho tôi bài dẫn dựa theo Hồ Ngọc Đức, với lời giải thích: “hút sách” là… sai chính tả. Phải viết là “hút xách” thì mới đúng. [https://www.facebook.com/TiengVietGiauDep/posts/3137779372966949/]
Rốt cuộc thì tôi vẫn chẳng hiểu tại sao… sách. Nếu bạn nào có nguồn nào khác về chữ “sách” trong nhạc phẩm Sao Đêm thì xin “mách” dùm. Và xin mời nghe nhạc phẩm lạ lùng này.

Nguyễn Thảo