Nguyệt Cầm 2022

Nguyệt Cầm (Lời Kỹ Nữ)

Nguyễn Thảo

Tôi phải cám ơn bạn đã cho tôi cơ hội tái tạo Nguyệt Cầm trong khung của nghệ thuật Meta. Có lẽ bạn sẽ hỏi tôi nghệ thuật Meta là cái gì. Và có lẽ tôi sẽ trả lời rằng, đấy là trường phái, hay hiện tượng tự ám chỉ, tự ý thức, tự lập lại. Nghệ thuật Meta khai thác sự suy ngẫm về quá trình cũng như triết lý sáng tạo nghệ thuật, hơn là chính tác phẩm. Nghệ thuật trở thành đề tài chính cho nghệ thuật.

Có lẽ bạn sẽ hỏi thêm, có gì Meta với ca khúc Nguyệt Cầm?

Để tôi nói trại đi một chút. Nguyệt Cầm là một bài thơ khá ngắn của Xuân Diệu, viết trong thể thất ngôn, gồm 16 câu. Bài này Xuân Diệu chịu ảnh hưởng của thơ Pháp thời bấy giờ, nhất là nhà thơ Baudelaire. Bài thơ Nguyệt Cầm tạo ấn tượng bằng nhiều từ ngữ về âm nhạc, ánh sáng, và xúc giác, một mối tương giao giữa những giác quan và tín hiệu siêu hình. Xúc cảm của người thi sĩ đã mở rộng cánh cửa cho âm nhạc đến với người thưởng thức bài thơ.

Một bài thơ khác của Xuân Diệu là Lời Kỹ Nữ, nói lên tâm sự của một cô gái làng chơi, đã đem lòng cảm mến một người khách giang hồ trong đêm khuya nàng cảm thấy quá cô đơn. Bài thơ này cũng xuất hiện trong tập thơ “Gởi Hương Cho Gió” xuất bản năm 1945.

Và Xuân Diệu là một người đồng tính.

Nhạc sĩ Cung Tiến, một người chịu nhiều ảnh hưởng của nhạc cổ điển tây phương, đã tái tạo Nguyệt Cầm thành một ca khúc thật lộng lẫy, thích hợp cho một giàn hòa tấu, với đầy đủ cảm xúc và cao trào của trường phái lãng mạn âu châu. Ca khúc nay Cung Tiến viết vào năm 1956. Một bài nhạc về một bài thơ nói về âm nhạc.

Từ lâu, tôi có ý định “re-imagine” Nguyệt Cầm như là ca khúc của người kỹ nữ hát cho một khách làng chơi. Bên dưới tiếng đàn, câu hát, là lời tâm sự mà nàng muốn nhưng không thể nào thố lộ, vì lý do thầm kín nào đó.

Bài nhạc này bạn đã phối theo dạng nhạc lounge, một loại nhạc hiện đại xuất xứ từ một số hộp đêm nổi tiếng như Buddha Bar và Hotel Coste. Ở đấy cũng có nhiều những nỗi “sầu như biển lớn”, những “chớ để riêng em phải gặp lòng em”, những nỗi niềm rất… Xuân Diệu. Nhạc lounge trọng về không khí của nhạc.

Bài Nguyệt Cầm được chuyển qua 4/4 để thấy rộng rãi hơn, và nền nhạc electronic trải rộng như sương khói trên mặt sông hồ. Trong không gian đó, tiếng hát của người kỹ nữ để giải sầu, để mua vui cho người khách. Thật lạc lõng, lẻ loi. Và lời của nàng, bên giòng sông hờ hững trôi kia, đối với tôi, là tâm sự của Xuân Diệu như muốn gào lên cho người khách kia cảm nhận được nỗi cô đơn ông đang dấu sâu trong lòng.

Bài nhạc này là lời tiễn biệt nhạc sĩ Cung Tiến vừa ra đi.

Lời kỹ nữ đã vỡ vì nước mắt

Cuộc yêu đương gay gắt vị làng chơi

Người viễn du lòng bận nhớ xa khơi

Gỡ tay vướng để theo lời gió nước

Xao xác tiếng gà. Trăng ngà lạnh buốt

Mắt run mờ, kỹ nữ thấy sông trôi

Du khách đi,

du khách đã đi rồi…

Nguyễn Thảo muốn tôi làm bài Nguyệt Cầm này theo thể loại nhạc lounge từ cả mấy năm nay. Kẹt cái là tôi không biết gì về loại nhạc kiểu thế này. Tôi không đi hộp đêm bao giờ nên hoàn toàn không có khái niệm gì về loungy music. Tôi cũng có làm thử vài bài nháp cho Nguyệt Cầm nhưng rồi bỏ qua vì nghe không ra cái gì hết. Gần đây NT có gửi cho tôi một dàn dựng mới của bài này. Thêm một lần nữa tôi lại loay hoay vật vã với Nguyệt Cầm và kiểu nhạc loungy xa lạ. Rồi tôi lại bỏ qua một bên… cho đến tuần vừa rồi. NT text cho tôi biết là nhạc sĩ Cung Tiến qua đời!

Thế là Nguyệt Cầm lại được mang ra lần nữa. Và lần này thì nhất định phải làm cho xong. Tôi phải nghe thử nhiều bản mẫu nhạc lounge trước để cho có thêm rõ ràng khái niệm về loại nhạc này. Loại nhạc electronic này đòi hỏi sự thông thạo về cách tạo dựng những âm thanh và tiết tấu từ sound engine. Đây là cả một thế giới mới về âm nhạc cho tôi. Với những bước đầu chập chững học hỏi loại nhạc mới, tôi thực hiện Nguyệt Cầm. Nhạc của Cung Tiến, nổi tiếng với nét nhạc cổ kính, huy hoàng, lộng lẫy nay được trình bày qua một lăng kính của những âm thanh mới của thế kỷ này.